Erkek Sağlığı

ERKEKTE İNFERTİLİTE (KISIRLIK) NEDENLERİ
Çocukları olmayan çiftlerin yaklaşık %30-50’sinde problem erkekten kaynaklanmaktadır. Erkek infertilitesi tedavisinde son 7-8 yıl içinde uygulanan teknikler ile hızlı bir ilerleme kaydedilmiştir. Özellikle mikroenjeksiyon tekniği daha önceden tedavi edilemeyen erkeğe ait birçok infertilite faktörüne çözüm getirmiştir. Erkeğin değerlendirilmesi üroloji uzmanı tarafından yapılır. Çocukluk ve gelişme dönemlerine ait kriptorşidizm (testislerin kasık kanalı içinde kalması, zamanında torbaya inmemesi) ve düzeltilmesi için yapılan orşiopeksi ameliyatı, fıtık ameliyatları, mesane ameliyatları, testis tümörü nedeni ile testisin alınması, sperm taşıyıcı kanalların görüntülenmesine ait işlemler, penise, idrar kanalına veya testislere ait geçirilmiş ameliyatlar sorgulanır. Sistemik hastalıklara yönelik incelemede diyabet (şeker hastalığı), sinir sistemine ait hastalıklar ve bunlara ait geçmişte yapılmış ve halen yapılan tedaviler öğrenilir. Ateşli hastalıklar, ergenlik döneminde geçirilen kabakulağa bağlı oluşan testis iltihaplanması (orşit), cinsel ilişki ile bulaşan hastalıklar, tüberküloz gibi enfeksiyon nedenleri araştırılır. Ayrıca işyerinde veya çevrede bulunan kimyasal maddeler, gazlar, ilaçlar (kemoterapi ilaçları, simetidin, sulfasalazin, nitrofurantoin, testosteron preparatları), sık alınan sıcak banyolar veya sıcak çalışma ortamları, radyasyon, alkol ve sigara kullanımı araştırılır. Bu faktörler sperm üretimini kötü yönde etkiledikleri için önemlidir. Ailevi kısırlık (bir kaç kardeşte benzer sorunların olması, ailede küçük yaşta ölen kardeşlerin bulunması) araştırılmaktadır. Sık solunum yolu enfeksiyonları, koku alma kusuru, meme başlarından süt gibi beyaz sıvı gelmesi, şiddetli baş ağrıları doktorunuza ileteceğiniz önemli sorunlar arasındadır.Genetik bilimindeki gelişmeler, erkekte ‘sebebi bilinmeyen’ grup içinde gerçekte genetik bozuklukların tespit edilebilmesini sağlamaktadır.Erkekteki kısırlık nedenleri başlıca üç ana grupta toplanmıştır.1. HORMONAL NEDENLER Beynin alt kısmında bulunan hipofiz bezi FSH ve LH hormonlarını salgılamaktadır. Bu hormonlar testislerden sperm üretimini ve erkeklik hormonu olan testosteronun salgılanmasını uyarır. İncelemeler bu hormonlara ait bozuklukları veya testislerde sperm üretim bozukluğuna işaret eden hormonal değişiklikleri gösterir. 2. TESTİSLERE AİT NEDENLERİnfertil erkeklerin yaklaşık %6'sında genetik bozukluklar eşlik etmektedir. Özellikle azoospermik (menisinde sperm hücresi bulunmayan) erkeklerde %10-15 civarında genetik bozukluk bulunma olasılığı söz konusudur. Normalde erkeklerde 46, XY ve kadınlarda 46, XX kromozom yapısı bulunmaktadır. Genetik inceleme sonucunda Klinefelter sendromu (47, XXY kromozom yapısının bulunması), 47, XYY sendromu veya diğer kromozomal anormalliklere rastlanmaktadır. İnfertil erkeklerin % 13-19'unda Y kromozomunun uzun kolunda AZF (Azoospermia Factor) adı verilen tanımlanmış bölgelerinde, DNA parçalarının yokluğu söz konusudur. Bu durum PCR (polymerase chain reaction) tekniği ile ortaya konulmaktadır. Erkekte tespit edilen AZF bölgesindeki kayıplar aynı şekliyle erkek çocuğa da transfer edildiği için bu durumun tespit edilmesi çok önemli rol oynamaktadır. Ayrıca bazı bölgelerdeki kayıp (örneğin AZFb bölgesi) testislerde sperm bulma yönünden ciddi riskleri gösterdiğinden önceden tanımlanması bilgilendirme yönünden çok önemlidir. Sitogenetik inceleme ise, erkek kısırlığı ile birlikte olabilecek diğer kromozom bozukluklarını önceden tanımlamak yönünden önemlidir. Testislerin doğuştan normal yerine inmemesi kasık kanalında veya karın içinde kalması sperm üretim bozukluğuna yol açan nedenlerden birisidir. Varikosel, testisin toplardamarının anormal bir şekilde genişlemesidir. İnfertil erkeklerin %38'inde bulunmaktadır. Sıklıkla sperm hareketliliğinde düşüklüğe neden olur. Sayı azlığı ve yapısal bozukluklar da birlikte bulunabilmektedir. Varikosel cerrahi olarak düzeltilebilir, ancak direkt olarak infertiliteye yol açmayabileceği gibi, infertilitenin tek nedeni de olmayabilir. Klinik olarak saptanan ve sperm arametrelerinde bozulmaya yol açan varikosel durumunda cerrahi işlem planlanabilir. Çeşitli kanser türlerinin tedavisinde kullanılan kemoterapi ilaçları ve radyoterapi, sperm üretimini belirgin şekilde bozabilmektedir. Sigara, alkol ve kafeinin sperm üretimi üzerindeki etkilerini gösteren çalışmalar mevcuttur. Günümüzde ileri tanı yöntemlerine rağmen , sperm parametrelerinde bozukluk saptanan erkeklerin yaklaşık %25'inde bu durumu açıklayabilecek bir neden bulunamamaktadır.
3. SPERM TAŞIYICI KANALLARA VE ORGANLARA AİT NEDENLER
Testislerde üretilen spermler, epididim organından geçerek vaz deferens olarak bilinen sperm taşıyıcı kanalları aracılığı ile penise taşınır. Üretilen sperm hücrelerinin, bu sistemdeki bir tıkanıklığa bağlı olarak ejakulata (meni) ulaşamaması söz konusu olabilir. Enfeksiyon, travma, bu organlara veya komşu olan organlara daha önce yapılan cerrahi müdahaleler, doğuştan sperm kanalının gelişmemiş olması (konjenital vaz deferens agenezisi), prostat, vezikülo seminalis kistleri veya taşların varlığında testislerde sperm üretimi devam etmesine rağmen, kanal bütünlüğü bozulduğu için dışarı çıkış engellenmiş durumdadır. Nedenin araştırılması ve çeşitli cerrahi müdahale yöntemleri ile tıkanıklığın giderilmesi (vazovazostomi, vazoepididimostomi ameliyatları) ve özellikle kanalın doğuştan gelişmediği durumlarda yardımcı üreme tekniklerinden faydalanma şansı bulunmaktadır. Şeker hastalığı, nörolojik hastalıklar, travma sonucu bel omurlarının hasarlanması, mesane veya idrar kanalı ameliyatları sonrası ejakulasyon (boşalma) sırasında meninin penisten gelmesi yerine mesaneye doğru geri kaçması da söz konusudur (retrograd ejakulasyon). Bu durumu oluşturan nedenlere yönelik çeşitli tedavi seçenekleri bulunmaktadır.